TỔNG HỢP TẤT CẢ THÀNH NGỮ TRONG TIẾNG NHẬT CẦN PHẢI BIẾT

Thành ngữ là những câu nói không nhằm mục đích để hiểu theo nghĩa thông thường, đồng thời còn mang nghệ thuật ẩn dụ trong toàn câu.

Học thành ngữ tiếng Nhật không chỉ khiến cho người học thành thạo tiếng Nhật mà còn giúp bạn am hiểu sâu sắc hơn về văn hóa, con người của đất nước mặt trời mọc từ xa xưa đến nay. Có nhiều thành ngữ được người bản xứ dùng phổ biến đến mức bạn nghe được trên cả nảng tin hay các chương trình về văn hóa trên các kênh phát sóng. Nhiều thành ngữ đã xuất hiện rất lâu được xem là rất cổ, trải qua rất nhiều năm trôi qua ý nghĩa của các thành ngữ xổ vẫn được giữ nguyên. Vì đi lên từ nền nông nghiệp, phần lớn các thành ngữ được lấy cảm hứng từ thiên nhiên, nông nghiệp.

Tại sao phải học thành ngữ tiếng Nhật?

Vì thành ngữ biểu thị những ý tưởng, suy nghĩ phức tạp thành đơn giản và dễ hiểu hơn. Dùng thành ngữ nhuần nhuyễn giúp bạn trở nên giỏi hơn một cách nhanh chóng.
Thành ngữ còn được sử dụng khá nhiều trong âm nhạc. Biết thành ngữ không chỉ giúp bạn tăng thêm vốn hiểu biết mà còn giúp bạn tận hưởng âm nhạc một cách hoàn chỉnh hơn.
Thành ngữ còn là phần không thể thiếu trong ngôn ngữ, nền văn hóa của mọi đất nước.

Những câu thành ngữ sử dụng phổ biến trong cuộc sống hàng ngày:

自業自得(じごうじとく). (Tự Nghiệp Tự Đắc)

Nghĩa: Gieo gì gặt nấy, Gieo nhân nào gặt quả nấy…

勤勉(きんべん)は賢(かしこ)さを補(おぎな)う.

勤勉（きんべん）：cần cù, siêng năng

賢い (かしこい): Thông minh

補う (おぎなう ): đền bù cho

Nghĩa: Cần cù bù thông minh.

雨(あめ)降(ふ)って(って)地(じ)固(かた)まる(まる). (VŨ HÀNG ĐỊA ỐC)

雨(あめ): mưa

降って( ふって): thể Te của động từ Furu, có nghĩa là rơi

地( じ): đất

固まる(かたまる): cứng lại

Mưa xong thì đất cứng lại

Nghĩa: sau những rắc rối, khó khăn là sự bắt đầu của những điều tốt đẹp.

花(はな)より団子(だんご)。（HOA ĐOÀN TỬ)

花(はな); hoa

より: hơn

だんご: bánh hấp

Bánh hấp hơn hoa

Nghĩa: thái độ, cách suy nghĩ thực tế đối với cuộc sống, chọn những thứ có giá trị thực tế hơn là những thứ chỉ để làm đẹp hoặc chỉ có giá trị tinh thần.

目(め)が肥(こ)える. (MỤC PHÌ)

目(め): mắt

が: giới từ chỉ chủ đích

肥える(こえる): phong phú, giàu có

Mắt phong phú

Nói như người Việt là “có con mắt tinh đời”. Câu này chỉ những người có nhiều kinh nghiệm nhìn ngắm sự vật nên có khả năng nhận ra giá trị.

大(おお)風(ふ)呂(ろ)敷(しき)を広(ひろ)げる (ĐẠI PHONG LỮ PHU QUẢNG)

大（おお）：to, lớn

風呂敷（ふろしき）：khăn tắm

を：giới từ chỉ mục tiêu

広げる（ひろげる）：trải rộng ra

Trải rộng chiếc khăn tắm lớn

Nghĩa: nói hoặc vẽ ra một kế hoạch không có khả năng thực hiện.

順(じゅん)風(ぷう)満(まん)帆(ぱん) (THUẬN PHONG MÃN PHÀM)

Thuận gió căng buồm

Ý nghĩa: Công việc suôn sẻ, thuận lợi. Cách nói tương đương trong tiếng Việt là “Thuận buồm xuôi gió”.

出(で)る杭(くい)は打(う)たれる. (XUẤT HÀNG ĐẢ)

Cái cọc lòi ra sẽ bị đánh

Nghĩa: Người có năng lực thường hay bị ganh ghét, người nổi bật quá hay bị nói ra nói vào.

案(あん)ずるより産(う)むが易(やす)し. (ÁN SẢN DỊCH)

Sinh ra đứa con còn dễ hơn việc lo lắng về nó

Nghĩa: Nỗi sợ hãi đôi khi còn tồi tệ hơn cả sự nguy hiểm từ hành động thực tế

猫(ねこ)に小判(こばん). (MIÊU TIỂU PHÁN)

Đưa tiền vàng cho mèo

Nghĩa: Đưa món đồ giá trị cho người không hiểu rõ giá trị của món đồ đó thì cũng vô ích. Đây là thành ngữ rất hay gặp trong cuộc sống của người Nhật

五十(ごじゅっ)歩(ぽ)百歩(ひゃっぽ) (NGŨ THẬP BỘ BÁCH BỘ)

50 bước, 100 bước

Nghĩa: Hai sự lựa chọn hay hai hoàn cảnh khác nhau nhưng về cơ bản lại không khác gì mấy. Tương tự như câu “kẻ tám lạng người nửa cân” ở Việt Nam.

虎(こけ)穴(つ)に入(はい)らずんば虎(こ)子(じ)を得(え)ず (HỔ HUYỆT NHẬP HỔ TỬ ĐẮC)

Không vào hang cọp sao bắt được cọp con

Nghĩa: Không thể làm được việc lớn nếu không đánh đổi bằng sụ mạo hiểm.

三(さん)人(にん)寄(よ)れば文殊(もんじゅ)の知恵(ちえ) (TAM NHÂN VẤN THÙ TRI HUỆ)

Ba người hợp thành trí tuệ Bồ Tát

Tương tự câu thành của người Việt: Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại nên hòn núi cao

灯台(とうだいもと)下(く)暗(ら)し (ĐĂNG THAI HẠ ÁM)

Bóng tối dưới ngọn hải đăng

Nghĩa: Con người thường khó nhận ra những điều vốn dĩ đã quá quen thuộc với chính bản thân học. Thành ngữ tương tự ở Việt Nam: Gần ngay trước mắt xa tận chân trời

急(いそ)がば回(まわ)れ ( CẤP HỒI)

Nếu vội hãy đi đường vòng

Nghĩa: Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Nói như người Việt là: Dục tốc bát đạt hay Chậm mà chắc

転(ころ)ばぬ先(さき)の杖(つえ) (CHUYỂN TIÊN TRƯỢNG)

Chống gập trước khi ngã

Nghĩa: Phòng bệnh hơn chữa bệnh

先(さき)んずれば人(ひと)を制(せい)す(TIÊN NHÂN CHẾ)

Đi trước được quyền kiểm soát

Nghĩa: Nếu hành động nhanh tay, bạn sẽ là người chiếm được ưu thế hơn nhiều người khác.

先(さき)んずれば人(ひと)を制(せい)す (VĂN CỰC LẠC KIẾN ĐỊA NGỤC)

Nghe tưởng thiên đường mà thấy lại là địa ngục

Nghĩa: Có sự khác biệt rất lớn giữa những gì bạn nghe được từ người khác và những gì bạn thấy bằng chính mắt mình

猫(ねこ)の手(て)も借り(かり)たい (MIÊU THỦ TÁ)

Nghĩa: Bận tối mắt tối mũi. Bận tới mức muốn mượn cả tay của con mèo

疑心(ぎしん)暗鬼(あんき) (NGHI TÂM ÁM QUỶ)

Nghĩa: Lúc nào cũng nghi ngờ, không tin bắt cứ điều gì, tất cả mọi thứ xung quanh đều trở nên đáng ngờ.

可愛(かわい)い子(こ)には旅(たび)をさせよ (KHẢ ÁI TỬ LỮ)

Thương cho roi cho vọt

Nghĩa: Dù thương con tới mức nào thì cũng không nên nuông chiều quá mữ mà cần phải cho con sự trải nghiệm kể cả những điều gian khổ nữa.

塵(ちり)も積(つ)もれば山(やま)となる (TRẦN TÍCH SAN)

Bụi tích lâu cũng thành núi

Như câu nói của người Việt: Tích tiểu thành đại

短気(たんき)は損気(そんき)( ĐOẢN KHÍ TỔN KHÍ)

Giận quá mất khôn

Nghĩa: Nóng giận quá dễ khiến người ta đánh mất bản thân

嘘(うそ)も方便(ほうべん) (HƯ PHƯƠNG TIỆN)

Nói dối cũng là phương thức

Nghĩa: Tùy vào trường hợp, hoàn cảnh, thời điểm mà đôi khi nói cần thiết và tốt hơn nói thật. Đây là lời nói dối lương thiện

魚(うお)心(ごころ)あれば水(みず)心(ごころ) (NGƯ TÂM THỦY TÂM)

Có qua có lại

Nghĩa: Đối xử tốt với người đã đối xử tốt với bản thân. Nếu bạn có lòng thì tôi có dạ. Có qua có lại mới toại lòng nhau.

売(う)り言葉(ことば)に買(か)い言葉(ことば) (MẠI NGÔN DIỆP MÃI NGÔN DIỆP)

Ăn miếng trả miếng

Nghĩa: Hành động trã đũa bằng lời nói, thái độ, hành động cụ thể nào đó một cách tương ứng mà người khác đã gây ra cho họ.

雲(うん)泥(でい)の差(さ) (VÂN NÊ SOA)

Một trời một vực

Nghĩa: Sự khác biệt khác nhau quá xa, quá rõ rệt

好(す)きこそ物(もの)の上手(じょうず)なれ。(HẢO VẬT THƯỢNG THỦ)

Thích gì sẽ thành giỏi nấy

Nghĩa: Dù làm việc gì, chỉ cần yêu thích thì sẽ làm tốt. Sự đam mê làm lên thành công

雀(すずめ)の涙(なみだ)( TƯỚC LỆ)

Nước mắt chim sẻ

Nghĩa: ít ỏi, bèo bọt (như nước mắt chim sẻ - chim sẻ càng nhỏ, nước mắt củ nó sẽ càng nhỏ hơn)

坊(ぼう)主(ず)憎(にく)けりゃ袈裟(けさ)まで憎(にく)い (PHƯỜNG CHỦ TĂNG CA SA TĂNG)

Nghĩa: Ghét nhau ghét cả tông ti họ hàng. Khi ghét ai đó hay điều gì đó thì tất cả những điều liên quan cũng trở nên đáng ghét

親(おや)の心(こころ)子(こ)知(し)らず (THÂN TÂM TỬ TRI)

Con cái không hiểu lòng cha mẹ

Nghĩa: Tấm lòng của cha mẹ, con cái không biết được

三(み)つ子(こ)の魂(たましい)百(ひゃく)まで(TAM TỬ HỒN BÁCH)

Lớn đầu mà vẫn mang tâm hồn của trẻ lên ba

Nghĩa: Dù thời gian có trôi qua nhưng tích cách và bản chất từ thời thơ ấu không thay đổi. Câu nói của người Việt: Giang sơn dễ đổi, bản tính khó dời.

井(い)の中(なか)の蛙(かわず)大海(たいかい)を知(し)らず (TỈNH TRUNG OA ĐẠI HẢI TRI)

Ếch ngồi đáy giếng

Nghĩa: Tầm nhìn hạn hẹp, nhận xét, đánh giá nông cạn nhưng luôn cho rằng mình thông thái

鬼(おに)の目(め)にも涙(なみだ) (QUỶ MỤC LỆ)

Đến quỷ cũng khóc

Nghĩa: Ngay cả người tàn nhẫn, lạnh lùng, khó tính nhất cũng có lúc rơi nước mắt vì cảm động vì người khác.

知(し)らぬが仏(ほとけ) (TRI PHẬT)

Không biết là Phật

Nghĩa: Ngu si hưởng thái bình

青天(せいてん)の霹靂(へきれき) (TÌNH THIÊN PHÍCH LỊCH)

Tiếng sét giữa trời quang

Nghĩa: Sự cố xảy ra bất ngờ

早(はや)起(お)きは三文(さんもん)の徳(とく) (TẢO KHỞI TAM VĂN ĐỨC)

Dậy sớm được 3 đồng

Nghĩa: Dậy sớm sẽ gặp may, ở hiền gặp lành. Dậy sớm mang lại nhiều lợi ích.

火(ひ)のない所(ところ)に煙(けむり)は立(た)たない (HỎA SỞ YÊN LẬP)

Không có lửa làm sao có khói

Nghĩa: Mọi việc đều có nguồn gốc, lí do, cơ sở của nó

百聞(ひゃくぶん)は一見(いっけん)に如(し)かず (BÁCH VĂN NHẤT KIẾN TRI)

Trăm nghe không bằng mắt thấy

Nghĩa: Đề cao việc tự mình kiểm nghiệm, tự mình tận mắt sự vật sự việc nào đó.

仏(ほとけ)の顔(かお)も三度(さんど)まで (PHẬT NHAN TAM ĐỘ)

Quá tam ba bận

Nghĩa: Cái gì cũng có giới hạn riêng của nó.

九死(きゅうし)に一生(いっしょう)を得(う)る (CỬU TỬ NHẤT SANH ĐẮC)

Thập tử nhất sinh

Nghĩa: Thoát chết trong tích tắc. Thập tử nhất sinh

旅(たび)は道(みち)連(ず)れ世(よ)は情(なさ)け (LỮ ĐẠO LIÊN THẾ TÌNH)

Đồng cam cộng khổ

Nghĩa: Cuộc đời như 1 chuyến đi, mọi người hãy giúp đỡ nhau để cùng đi trên chuyến đi đó

渡(わた)る世間(せけん)に鬼(おに)はない (ĐỘ THẾ GIAN QUỶ)

Không có quỷ dữ trên đời

Nghĩa: Thế giới không phải ai cũng xấu, người tốt cũng rất nhiều.

君子(くんし)危(あや)うきに近寄(ちかよ)らず ( QUÂN TỬ NGUY CẬN KÍ)

Kẻ thông thái không rước họa vào thân

Nghĩa: Những người có đạo đức, được giáo dục tử tế sẽ biết chú trọng vào lời nói và hành vi của mình nên sẽ không tự mình lao vào chỗ nguy hiểm

棚(たな)からぼた餅(もち)(BẰNG BÍNH)

Bánh dày trên kệ

Nghĩa: Vận may từ trên trời rơi xuống. Như câu của người Việt: chó ngáp phải ruồi, mèo mù với được cá

蛙(かえる)の子(こ)は蛙(かえる)(OA TỬ OA)

Ếch con cũng là ếch

Nghĩa: Bố mẹ ra sao thì con cái cũng như vậy. Như câu nói của người Việt: Hổ phụ sinh hổ tử, Cha nào con nấy

窮鼠(きゅうそ)猫(ねこ)を噛(か)む。(CÙNG THỬ MIÊU GIÁO)

Chuột cắn trả mèo

Nghĩa: Tức nước vỡ bờ, Chó cùng cắn dậu

同(おな)じ穴(あな)のムジナ。(ĐỒNG HUYỆT)

Lửng chó cùng hang

Nghĩa: Cùng hội cùng thuyền, Ngưu tầm ngư mã tầm mã

覆水(ふくすい)盆(ぼん)に返(かえ)らず (PHÚC THỦY BỒN PHẢN)

Bát nước hất đi làm sao lấy lại

Nghĩa: Mối quan hệ vợ chồng đã có sự rạn nứt thì sẽ không thể quay lại như cũ được nữa

笑(わら)う門(かど)には福(ふく)来(き)たる (TIÊU MÔN PHÚC LAI)

Mỉm cười vận may sẽ đến

Nghĩa: May mắn và hạnh phúc sẽ tới khi bạn biết mỉm cười

蓼(たで)食(く)う虫(むし)も好(す)き好(ず)き(LIỆU THỰC TRÙNG HẢO HẢO)

Côn trùng cũng thích ăn rau răm

Nghĩa: Sở thích của mỗi người là khác nhau. Chín người mười ý

焼(や)け石(いし)に水(みず) (THIÊU THẠCH THỦY)

Đổ nước lên đá nung

Nghĩa: Hoài công vô ích. Như muối bỏ biển. Có cố gắng cũng như không

武士(ぶし)は食(く)わねど高楊枝(たかようじ) (VÕ SĨ THỰC CAO DƯƠNG KÌ)

Võ sĩ dù đói cũng ngậm tăm

Nghĩa: Dù túng thiếu nhưng nhất thiết phải giữ được thể diện

暖簾(のれん)に腕(うで)押(お)し (NOÃN LIÊM OẢN ÁP)

Lấy tay đẩy rèm

Nghĩa: Dồn sức lực vào những việc không đâu

帯(おび)に短(みじか)し襷(たすき)に長(なが)し (ĐỚI ĐOẢN TRƯỜNG)

Làm thắt lưng thì ngắn, làm dây buộc lại dài

Nghĩa: Nửa vời, không có tác dụng. Nửa đường đứt gánh. Thế này không được, thế kia cũng không xong.

親(おや)の光(ひかり)は七(なな)光(ひかり)り (THÂN QUANG THẤT QUANG)

Hạnh phúc từ cha mẹ

Nghĩa: Những người có cha mẹ giàu có hay có địa vị cao sẽ được hưởng lợi ích từ việc đó

言(い)わぬが花(はな) (NGÔN HOA)

Im lặng là vàng

Nghĩa: Không nên nói những lời thừa thãi

一寸(いっすん)の虫(むし)にも五(ご)分(ぶ)の魂(たましい) (NHẤT THỐN TRÙNG NGŨ PHÂN HỒN)

Côn trùng cũng có tâm hồn

Nghĩa: Cho dù nhỏ bé hay yếu đuối đi nữa thì ai cũng có tâm hồn và trí tuệ

喉(のど)元(もと)過(す)ぎれば熱(あつ)さを忘(わす)れる (HẦU NGUYÊN QUÁ NHIỆT VONG)

Trôi qua họng là quên ngay nóng

Nghĩa: Qua cầu rút ván. Thời gian sẽ làm mờ tất cả

残(のこ)り物(もの)には福(ふく)がある (TÀN VẬT PHÚC)

May mắn có trong đồ thừa

Nghĩa: Dù là món đồ thừa cũng mang lại lợi lộc. Mọi thứ đều có giá trị của nó. Cái sót lại mới là giá trị nhất.

山椒(さんしょう)は小粒(こつぶ)でもぴりりと辛(から)い (SAN TIÊU TIỂU LẠP TÂN)

Hạt tiêu dù bé nhưng cay

Nghĩa: Nhỏ nhưng có võ

美人薄命(びじんはくめい) (MỸ NHÂN BẠC MỆNH)

Hồng nhan bạc mệnh

Nghĩa: Người phụ nữ xinh đẹp thường đoản mệnh

会者定離(えしゃじょうり) (HỘI GIẢ ĐỊNH LY)

Cuộc gặp gỡ nào cũng có hồi chia tay

Nghĩa: Cuộc gặp gỡ nào cũng có lúc phải chia tay, cuộc vui nào cũng có lúc phải tàn

弱肉強食(じゃくにくきょうしょく)(NHƯỢC NHỤC CƯỜNG THỰC)

Cá lớn nuốt cá bé

Nghĩa: Quy luật sinh tồn. Sự sống sót của kẻ mạnh hơn kẻ yếu

弱肉強食(じゃくにくきょうしょく) (THẬP NHÂN THẬP SẮC)

Mười người mười vẻ

Nghĩa: Mỗi người đều có một sở thích riêng. Mỗi người mỗi vẻ, muôn người muôn vẻ

Những câu thành ngữ trong tình yêu

Tích cực

愛(あい)してその醜(みにく)を忘(わす)る　　（ÁI SỬU VONG）

Yêu và quên đi sự xấu xí

Nghĩa: Một khi đã yêu thì cho dù người yêu có những khuyết điểm gì cũng không thể khiến bạn bận tâm

恋人(こいびと)の眼(め)に西施(せいし)あらわる (LUYẾN NHÂN NHÃN TÂY THI)

Trong mắt tình nhân hóa Tây Thi

Nghĩa: Trong con mắt của những người đang yêu, người yêu của học là một mỹ nhân đẹp như Tây Thi

恋(こい)は互(たが)い　（LUYẾN HỖ）

Yêu là tương hỗ

Nghĩa: Những người đang yêu hoặc đã từng trải qua tình yêu có thể thấu hiểu sự khổ đau và đồng cảm cùng nhau.

屋鳥(やとり)の愛(あい) (ỐC ĐIỂU ÁI)

Tình yêu của con quạ đậu trên mái nhà

Nghĩa: Quạ là loài chim mang theo ý nghĩa xui xẻo. Ví tình yêu với con quạ đậu trên mái nhà nhằm ám chỉ sự si mê, một lòng một dạ hướng đến người mình yêu

女(おんな)と酒(さけ)には毒(どく)がある （NỮ TỬU ĐỘC）

Phụ nữ và rượu đều có độc

Nghĩa: Cả phụ nữ và rượu đều khiến đàn ông phải say đắm

Tiêu cực

女(おんな)と酒(さけ)には毒(どく)がある (ÁI VẠN NHÂN TÍN LẠI THIỂU SỐ NHÂN)

Tình yêu cho vạn người nhưng sự tin tưởng thì chỉ nên dành cho ít người

Nghĩa: Tình yêu có thể trao cho bất cứ ai. Người hoàn toàn tin tưởng chỉ có người thân mà thôi.

女心(おんなごころ)と秋(あき)の空(そら)　(NỮ TÂM THU KHÔNG)

Trái tim phụ nữ và bầu trời thu

Nghĩa: Trái tim phụ nữ dễ thay đổi như tiết trời mùa thu

恋(こい)は闇(やみ) (LUYẾN ÁM)

Tình yêu là bóng tối

Nghĩa: Vì tình yêu mà không còn lý trí, vì tình yêu mà mê muội

愛(あい)は憎悪(ぞうお)の始(はじ)め　　（ÁI TĂNG ÁC THỦY）

Tình yêu là khởi đầu của thù hận

Nghĩa: Yêu sâu đậm có thể là khởi nguồn cho hận thù

間(ま)が遠(とう)なりゃ契(ちぎ)りが薄(うす)い　（GIAN VIỄN KHẾ BẠC）

Khoảng cách càng xa, hẹn ước càng phai nhòa

Nghĩa: Trong tình yêu, khoảng cách sẽ khiến tình cảm giữa hai người dần nhạt nhòa. Xa mặt cách lòng

Thành ngữ về tình bạn

思(おも)いやりは友(とも)をつくるが、 真実(しんじつ)を言(い)うことは敵(てき)をつくる。– Thành ngữ Pháp.

(TƯ HỮU CHÂN THỰC NGÔN ĐỊCH)

Nghĩa: Lòng nhân ái tạo nên bạn bè nhưng nói điều chân thật tạo nên kẻ thù. Trong cuộc sống, nếu quan tâm, giúp đỡ người khác thì biến học thành bạn mình; nêu luôn nói sự thật, không suy xét tới tình cảm và cách nghĩ của đối phương thì có thể biến học thành kẻ thù

友(とも)とぶどう酒(しゅ)は 古(ふる)いほど良(よ)し。- Thành ngữ Anh.

（HỮU TỬU CỔ LƯƠNG）

Bạn và rượu càng cũ càng tốt

Nghĩa: Tình bạn như rượu nho, càng cũ càng ngon. Thể hiện rằng tình cảm bạn bè càng vun đắp lâu dài thì càng bền chặt

山(やま)は山(やま)を必要(ひつよう)としない。 しかし、人(ひと)は人(ひと)を必要(ひつよう)とする。- Thành ngữ Tây Ban Nha.

(SƠN SƠN TẤT YẾU NHÂN NHÂN TẤT YẾU)

Núi không cần núi. Nhưng người cần người

Nghĩa: Những vật vô tri vô giác có thể không cần đến nhau để tồn tại nhưng con người phải sống dựa vào nhau, không thể sống riêng rẽ, đó là đặc trưng của con người

私(わたし)が死(し)んだ時(とき)、 私(わたし)のために泣(な)いてくれるというのなら、 私(わたし)がまだ生(い)きているうちに哀(あわ)れんでくれ。- Thành ngữ Nam Tư.

(TƯ TỬ THÌ TƯ KHẤP TƯ SANH AI)

Nghĩa: Khi tôi chết đi nếu có ai đó khóc vì tôi hãy thương tôi khi tôi còn sống. Khi tôi chết khóc thương chẳng có ích, chi bằng yêu thương tôi khi tôi còn sống.